نقش کارخانجات چایسازی بعنوان بنگاههای کوچک ومتوسط در استمرار و توسعه فعالیت های اقتصادی کشور

در دهه های قبل استدلالی مبنی بر اینکه هرچه شرکت ها بزرگتر باشند یک مزیت اقتصادی پویا وبا قدرت بیشتر تلقی  می شدند اما با توجه به افزایش جمعیت نوآوری های جدید لحظه ای ، پیچیدگی در فرایند مدیریتی و تصمیم گیری در کوتاهترین زمان ممکن موجب گردید تا درساختار شرکت های بزرگ تغییرات اساسی ایجاد شود امروزه تشکیل و راه اندازی بنگاههای کوچک ومتوسط مقیاس SMEs  در بسیاری از کشورها خصوصاً کشورهای درحال توسعه این بنگاهها یک رویکرد راهبردی محسوب می شوند. لذا سیاست گذاریها دولت

در راستای تقویت وتوان افزایی بخش خصوصی و رقابت پذیری اقتصادی برای توسعه فعالیت های اقتصادی امری اجتناب ناپذیر می باشد واساسی ترین عامل زیر ساختی برای طراحی سیاست های توسعه اقتصادی یک کشور تعیین حدود نقش بخش خصوصی ( حقوقی وحقیقی )  در فرایند تحول خواهد بود .

بطور کلی شرایط صنایع کوچک ومتوسط در کشورهای مختلف با یکدیگر تفاوت داشته وتابع شرایط اقتصادی سیاست های حاکم برآن است که می تواند مزایایی با ایجاد ارزش افزوده ، نوآوری ، اشتغال زایی ، انعطاف پذیری بالا نسبت به شرکت های بزرگ ، توزیع ثروت در جامعه ، توسعه مناطق حاشیه ای ، تامین کالاهای مورد نیاز کشور، تربیت نیروی انسانی برای صنعت         و ... داشته باشد . این بنگاهها معمولاً دارای ویژگیهایی با ماهیتی متمایز از صنایع  بزرگ از جمله وحدت مالکیت ومدیریت – مالکیت فردی وخانوادگی ، استقلال از سایر کسب وکارها دارند.

تعاریف بنگاههای کوچک ومتوسط ¹( SMEs ) در کشورهای مختلف :

ایران :

1- براساس تعریف وزارت صنایع ومعادن و وزارت جهاد کشاورزی ، بنگاههای کوچک ومتوسط ، واحدهای صنعتی وخدماتی             ( شهری و روستایی ) هستند که کمتر از 50 نفر کارگر دارند  وزارت تعاون نیز بر حسب مورد ، تعاریف وزارت صنایع ومعادن ومرکز آمار ایران را در مورد این صنایع بکار می برد.

2- مرکز آمار ایران کسب وکارها را به چهار گروه طبقه بندی کرده است ، هرچند این طبقه بندی ظاهراً شباهتی به تعاریف اتحادیه اروپا دارد ولی مرکز آمار ایران فقط کسب وکارهای کمتر از 10 نفر نیروی کار را بنگاههای کوچک ومتوسط محسوب می کند وسایر کسب و کارها را « کارخانجات صنعتی بزرگ » قلمداد می کند.

کسب وکارهای اداری 9-1 کارگر ،

کسب وکارهای 49-10 کارگر ،

کسب وکارهای 99-50  کارگر ،

کسب وکارهای بیش از 100 کارگر ،

3- بانک مرکزی ایران نیز کسب وکارهای زیر 100 نفر نیروی کار را به عنوان بنگاه های کوچک ، ومتوسط تلقی می کند.

در ایالات متحده آمریکا بنگاههایی را که کمتر از 500 نفر پرسنل داشته باشند ، شرکت کوچک می نامند.

اروپا: بنگاه های کوچک ومتوسط در اتحادیه اروپا این گونه دسته بندی می شوند:

1- بنگاه های خرد : 9-1 نفر نیروی کار

2- بنگاه های کوچک : 49-10 نفر نیروی کار

3- بنگاه های متوسط : 249-50 نفر نیروی کار

Small and Medium Enterprises¹                                                                       

بعلاوه گردش مالی سالانه آنها بایستی کمتر از 40 میلیون یورو وتعادل ترازنامه کمتر از 27 میلیون یورو باشد . از نظر اقتصادی باید مستقل بوده وبیش از 50 درصد آن متعلق به بخش خصوصی باشد .

درآلمان شرکتهایی را که دارای کمتر از ده نفر پرسنل باشند . کوچک واز ده تا 499 نفر را شرکتهای متوسط محسوب می کنند. میزان گردش مالی شرکتها نیز معیار دیگری برای طبقه بندی شرکتهای کوچک ومتوسط در آلمان به شمار می رود . شرکتهایی که گردش مالی آنها تا 25 میلیون یورو درسال باشد ، شرکت متوسط وشرکتهایی که گردش مالی آنها حدود 250 هزار یورو باشد ، شرکت کوچک به حساب می آیند .

اتریش : تعریف رایج  SMEs در اتریش ، همان تعریف اروپاست که براساس ان بنگاههایی که تعداد کارکنان آن کمتر از 250 نفر باشد ، بنگاه کوچک ومتوسط به حساب می آید مطابق این تعریف بنگاههایی که تعداد کارکنان آن کمتر از 50 نفر باشد بنگاه کوچک و بنگاههایی با کارکنان بین 50 تا 250 نفر بنگاه متوسط محسوب می گردند.

یکی دیگر از معیارها برای طبقه بندی SMEs استفاده از معیارهای مالی است . براین اساس بنگاههایی که گردش مالی سالیانه آنها کمتر از 20 میلیون یورو ویا جمع ترازنامه آنها کمتر از 10 میلیون یوروباشد SMEs شناخته می شوند . براساس

این تعریف بنگاههایی که گردش مالی سالانه آنها کمتر از 5 میلیون یورو ویا جمع تراز نامه شان کمتر از 2 میلیون یوروباشد بنگاه کوچک محسوب می گردند.

در تایوان : در قوانین کشور تایوان از چند معیار برای تعریف وشناسایی بنگاه های کوچک ومتوسط استفاده میشود. این معیارها عبارتند از میزان سرمایه تعهد شده یک بنگاه ، مجموع دارایی ها وحجم فروش براساس معیارهای بالا، در مورد بنگاه های تولیدی ، چنانچه میزان سرمایه ثبت شده آنها کمتر از 40 میلیون دلار تایوان ومجموع دارایی هایشان کمتر از 120 میلیون دلار تایوان باشدبنگاه کوچک ومتوسط به حساب می آیند. ملاک تعریف بنگاه های کوچک ومتوسط برای بنگاه های غیرتولیدی حجم فروش آنها می باشد . براساس این معیار در بنگاه های تجاری ، حمل ونقل وخدماتی چنانچه میزان فروش کمتر از 40 میلیون دلار تایوان باشد آن بنگاه کوچک ومتوسط محسوب خواهد شد .

مشخصات ارائه شده از بنگاههای کوچک ومتوسط ( SMEs ) در مقایسه با یک کارخانه چایسازی درخصوص  اشتغال ، گردش مالی سالانه ، حجم فروش و ...  بیانگر آنست که کارخانجات چایسازی نیز به عنوان بنگاههای کوچک ومتوسط محسوب خواهند گردید زیرا اگر بخواهیم یک کارخانه چایسازی با ظرفیت 15 تن عمل آوری برگ سبز چای را در نظر بگیریم این کارخانه با میانگین 650 تن خرید برگ سبز چای حدود 150 تن تولید چای خشک دارد که برای این حجم تولید درسال 7 نفر نیروی دائم 35-30 نفر نیروی فصلی ( درطول دوره بهره برداری ) بصورت مستقیم  و210 چایکار بعنوان تامین کننده ماده اولیه ( برگ سبز چای ) بصورت غیرمستقیم اشتغال دارند واستمرار اشتغال این چایکاران منوط به فعالیت کارخانه چایسازی می باشد .  

لذا با توجه به اینکه در یک شهرستان چایخیز با جمعیت حدود 200 هزار نفر وبا سطح زیر کشت 4000 هکتار باغ چای بیش از 30 کارخانه چایسازی فعالیت می نماید وبه لحاظ میزان اشتغال با توضیحات ارائه شده فوق ومقدار تولید ( 150تن ) و حجم فروش با گردش مالی حدود 100 میلیارد ریال یک بنگاه کوچک تا متوسط تلقی می شوند.  وخردتر کردن این بنگاهها بـه کارگاه های چایسازی بدلیل 1- شرایط غیر بهداشتی وعدم رعایت اصول فرآوری چای چنین کارگاههایی می تواند علاوه بر

سلامت جامعه بر کاهش کیفیت محصول تولیدی چای تاثیرگذار بوده و کنترل آنها بسیار مشکل خواهد بود.  2- ایجاد چنین کارگاههایی می تواند علاوه بر فراهم نمودن بستر تغییرات کاربری مشکلات زیست محیطی را نیز در مناطق چایخیز  مهیا نماید.            3- تعدد چنین کارگاههایی ، هدفمندی تسهیلات را در جهت پویایی وتوسعه اقتصاد کشور برای این بخش به حداقل

رسانده و در نهایت صنعت چای را دچار معضل خواهد نمود. 4- با توجه به سرمایه گذاریهای انجام گرفته برای احداث کارخانجات چایسازی ( 178 واحد چایسازی ) موجود ، مجدداً احداث چنین کارگاههایی خرد وکوچک مقیاس در بلند مدت توجیه اقتصادی ، توان رقابت با بازار خارجی و توسعه را ندارند . 5- تولید کم وعرضه آنها در بازارهای محلی وبعضاً در بازارهای دیگر، در بلند مدت بدلیل عدم توسعه وبکارگیری فناوریهای جدید برای ایجاد ارزش افزوده موفق نبوده واگر اقدام به چنین کار نمایند در حقیقت نیازمند فراهم آوردن امکاناتی در حد واندازه یک کارخانه چایسازی خواهند بود . 6- امکان وتوان تامین محصول نهایی در مقیاس تجاری از بین خواهد رفت .

منابع : 1- 25 مرداد 1396 ، تعریف بنگاههای کوچک یا متوسط و بزرگ چیست ؟ اخبار حسابداری ایران

2- 26 اردیبهش

ت 1395 ، صنایع پلاست ایران ، بنگاههای کوچک ومتوسط کدامند + معیارهای تعریف

3- روح اله تولایی – دکتر ابوتراب رضائی ، 1387 نقش بنگاههای کوچک ومتوسط در توسعه فعالیت های اقتصادی کشور ، تهران ، همایش توسعه فعالیت های اقتصادی ، دانشگاه پیام نور

نویسنده : مهندس گودرز خردادپور-تیرماه 1400