چای محصولی است که در خانواده های ایرانی جایگاه با اهمیتی دارد و از جمله قدیمی ترین و پرمصرف ترین نوشیدنی های دنیا بشمار می رود چندان که امروزه مردم چندین بار در روز این نوشیدنی مفرح را می نوشند.
محصول چای در سطوحی از جامعه به عنوان یکی از مواد غذایی اصلی مصرفی خانوارها بدل گشته و چه از نظر نوشیدنی از نظر دارویی نیز مورد استفاده قرار می گیرد.
این گیاه در نقاطی از جهان از جمله هندوستان، چین، سریلانکا، ژاپن، ایران و نواحی دیگر پرورش می‌یابد. با توجه به اينكه برگ های آن در سه فصل از سال (بهار، تابستان و پاییز) برداشت می‌شود؛ لذا در اکثر نقاط، چای به صورت بوته وجود دارد؛ ولی در صورتی‌که هیچ‌گونه برداشتی از آن صورت نگیرد، کم‌کم مرتفع شده و به صورت درختچه یا درخت در می‌آید.
قسمت اصلی مورد استفاده بوته چای، برگ آن است که به‌صورت‌های مختلف تبدیل به انواع چای می‌شود.
مصرف چای در دوره صفویه بین اقشار مرفه جامعه یا در پذیرایی شاهان رایج شد. نوشیدنی عمومی مردم قهوه بود.
رواج گسترده و عمومی چای در دوره قاجار و عمدتاً در زمان ناصرالدین شاه بود. مصرف بالای چای در جامعه ایران و واردات و ارز بری آن چنان بود که دولت ها را به فکر کشت آن در ایران انداخت.
ابتدا یک تاجر اصفهانی به نام حاج محمد حسین اصفهانی در سال 1261 یا 62 شمسی با آوردن بذر چای اقدام به کشت چای در چند نقطه ایران کرد که علی رغم موفقیت، کارش توسعه نیافت.
سپس محمد میرزا کاشف السلطنه که با سمت سرکنسول ایران به هند اعزام شده بود با تحمل زحمت فراوان موفق شد مقدار زیادی بذر و نهال چای به ایران بیاورد و در لاهیجان کشت نماید (روز ورود او به تهران 10 آبان 1279 شمسی ثبت شده است).
با تلاش وی سرانجام کشت چای توسعه یافت و در سال 1309 شمسی به حدود 600 هکتار رسید و در سال 1311 اولین کارخانه چای در لاهیجان آغاز به کار کرد.
با توجه به وضع قانون انحصار قند و شکر و چای در خرداد 1304 شمسی و کسب درآمد دولت از این محل و در کنارش معافیت ده ساله باغ های چای از پرداخت مالیات صنعت چای ایران رونق گرفت و سطح زیر کشت در سال 1319 به حدود 4000 هکتار و تعداد کارخانه های چای به 14 کارخانه رسید.
پس از شهریور1320 و وقفه ای طولانی مجدداً از سال 1329 وضعیت صنعت رو به ترقی گذاشت و در حوالی سال 1333 به اوج خود رسید.
طبق شناسنامه چایکاران در سازمان چای سطح زیر کشت باغات چای حدود 26000 هکتار می باشد که در بیش از 900 قریه در شهرهای صومعه سرا، فومن، شفت، رشت، لاهیجان، آستانه اشرفیه، سیاهکل، لنگرود، رودسر و املش در استان گیلان و شهرهای رامسر و تنکابن تا حوالی چالوس در استان مازندران به طول حدود 200 کیلومتر به صورت نامنظم و مجزا با فواصل کم و زیاد و دور و نزدیک با جاده اصلی بصورت پراکنده قرار گرفته و حدود 55000 خانوار در کشت و کار این محصول و 6000 نفر در مجموع كارخانجات چايسازي و بسته بندی مشغول به فعاليت مي باشند.
سطح زیرکشت چای در ایران در مناطق شمال کشور در جلگه ها و کوهپایه ها واقع شده است که حدود 30 درصد باغ ها در جلگه احداث شده و بقیه در مناطق کوهپایه ای قرار دارند. هم اکنون سطح زیر کشت چای که از مرغوب ترین اراضی جلگه ای و تپه ماهورهایی که 90% آن در گیلان و10% در مازندران در ناحیه جنوبی دریای خزر در محدوده ای به طول 203 کیلومتر و به عرض 90 کیلومتر از غرب گیلان در منطقه فومنات تا غرب مازندران در کلارآباد قرار گرفته است.
ميزان مصرف سرانه چاي در ايران از حدود 1/2كيلوگرم در سال 1356 به حدود 1/5كيلوگرم در سال 1395 و مصرف كل چاي از حدود 41 هزار تن به 126 هزار تن در سال 1398رسيده است. ميزان توليد چاي داخلي تقريبا يك چهارم نياز كشور را تامين نموده و مابقي از محل واردات تأمين مي‌شود.
فرآيند توليد و مصرف چاي شامل مراحل متعددي از توليد برگ سبز در باغات چاي، فرآوردي در كارخانه، بسته بندي و عرضه در بازار مصرف مي باشد. در حال حاضر 182 كارخانه چايسازي در كشور وجود دارد.