در سال 1391 مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی مشکلات و راهکارهای مربوط به صنعت چای در کشور را مورد بررسی قرار داد.
بهبود کیفی تدریجی باغات چای(برگ سبز) و فرآیند چای سازی با عملیات اصلاحی و آموزشی و ادامه روند واردات کنترل شده چای خشک استاندارد با هدف جلوگیری از واردات قاچاق چای غیربهداشتی و غیراستاندارد به کشور تعیین تکلیف چای سنواتی، اعتقاد به اقتصاد باز و رقابتی کنترل شده در صنعت چای کشور به منظور بهبود تولید چای ایرانی، تقویت سازمان چای (اعتبارات و نیروی انسانی متخصص)، اعتمادسازی و فرهنگ سازی مصرف چای ایرانی در بین مردم از جمله سیاست‌های موثر در احیاء و توسعه صنعت چای کشور خواهد بود.
بازنگری در زنجیره تولید چای و تعامل با تولید این کالای صنعتی به شکل کشت قراردادی و بازگشت به ساختار حاکم بر این صنعت در دهه‌های 1340 و 1350 البته همراه با بهره گیری از ظرفیت‌های قوانینی مانند قانون خرید تضمینی، قانون افزایش بهره وری و قوانین حمایتی دیگر در جهت اصلاح و به روزرسانی ساختار مذکور، می‌تواند راهگشای خروج صنعت چای از شرایط کنونی شود.
در گزارش پژوهش این مرکز درباره صنعت چای آمده است میزان مصرف سرانه چای در ایران از رقم 1/18 کیلوگرم در سال 1356 به حدود 1/5 کیلوگرم در سال 1391 و مصرف کل چای از 41/3 به حدود 111 هزار تن رسیده است، میزان تولید چای داخلی تقریبا یک سوم از نیاز کشور را تامین می کند و بقیه از محل واردات تامین می شود.
در حال حاضر 182 کارخانه چای سازی در کشور فعالند روش متداول چای سازی نیز تولید چای سیاه است، اصولا در دنیا سه روش چای سازی وجود دارند که به آنها روش چای سازی با تخمیر کامل، با تخمیر ناقص و بی تخمیر گفته می شود.
فرآیند تولید و مصرف چای شامل مراحل متعددی از باغ، کارخانه، صنایع بسته بندی تا بازار مصرف می شود و زندگی قشر عظیمی از مردم به آن وابسته است.
بازار چای تا سال 1377 در انحصار دولت قرار داشت و سازمان چای با خرید محصول تولید داخل، واردات چای و اختلاط آنها، کنترل بازار این کالا را در اختیار داشت.
مشکلات عمده ساختار صنعت چای تا سال 1377 به طور خلاصه شامل: خرد بودن باغات ، سرمایه بر بودن آماده سازی باغات و ناتوانی باغداران از انجام این کار، پایین بودن سطح بهره وری به دلیل نبود مدیریت صحیح و مراقبت های لازم ، عدم تناسب بین قیمت برگ سبز و هزینه تمام شده آن، عدم انگیزه کارخانه ها برای دریافت برگ سبز مرغوب و تولید چای خشک ممتاز به دلیل وجود نظام حق العمل کاری و پایین بودن دستمزد تبدیل، سیاست عرضه چای یارانه ای ارزان و تثبیت قیمت برای مصرف کننده در حد نصف قیمت تمام شده که منجر به بدهی انباشته سازمان چای در سال 1378 شد. زیان دهی سازمان چای و ناتوانی در انجام تعهدات برای تحقیقات، نظارت و کنترل بر تولید چای مرغوب، افزایش واردات غیرمجاز چای و تغییر ذائقه مصرف کنندگان می شود.
با این شرایط به موجب ماده (29) قانون برنامه سوم مبنی بر لغو انحصار دولتی، آزادسازی بازار چای و ایجاد تحول در سازمان و ساختار چای کشور از سال 1379 در دستور کار دولت قرار گرفت.
هدف طرح اصلاح ساختار، واگذاری تمام امورچای به بخش خصوصی و کاهش تصدیگری دولت بود و در اجرای این سیاست، طی سال های 1379 الی 1382 اقداماتی نظیر واگذای امر خرید برگ سبز چای به کارخانه ها، مستقل شدن کارخانه های بخش خصوصی، افزایش تعداد کارخانه ها از 134 به 174 واحد و بهسازی 45 واحد کارخانه های چای سازی و اتوماسیون خط تولید، اجرای طرح به نژادی و به زراعی شامل احداث 75 حلقه چاه و تجهیز 3 هزار هکتار از باغ های چای به سیستم آبیاری تحت فشار انجام گرفت. برای اجرای این طرح ها طی چهار سال بالغ بر 1,410 میلیارد ریال اعتبار جذب شد .
در دوره مذکور نزدیک به 196 هزار تن چای خشک تولید داخل به علت پایین بودن کیفیت تولید در انبارها تجمیع شدند.
بررسی سیاست های تنظیم بازار در کشورهای مختلف نشان می دهد که نوع سیستم و روش حمایتی و مداخله‌ای درسال‌های اخیر در اکثر کشورها تغییر یافته و از حمایت قیمتی به سوی حمایت درآمدی و از حمایت مستقیم به سمت حمایت های جبرانی تغییر یافته یا در حال تغییر است.
اما در مجموع سیاست‌های کشاورزی و نحوه دخالت دولت در بازار این کشورها به طور مستقیم و در راستای تنظیم بازار داخلی بوده است.
قابل ذکر آن که در سال های اخیر تمرکز بسیاری از کشورها در تنظیم بازار روی تجاری سازی کشاورزی و تلاش برای دستیابی هر چه بیشتر به بازار جهانی است.
به علاوه، جدی تر شدن مسائلی مانند رعایت اصول کشاورزی پایدار در تولید، مصرف، امنیت و سلامت غذایی نیز مسیر تصمیم گیری ها و سیاستگذاری ها را تغییر داده است.
همچنین پدیده‌هایی مانند آزادسازی بازار محصولات کشاورزی در نقاط مختلف جهان به عنوان پیش شرط جهانی شدن ، دولت ها را وادار به اعمال سیاست‌های جدید وکمرنگ کردن دخالت دولت در بازار محصولات کشاورزی کرده است.
جهت دریافت متن کامل این گزارش اینجا کلیک نمایید.